Ο οπορτουνισμός ως κοινωνική ιδεολογία - Κοινωνική μίμηση


Ο οπορτουνισμός ως κοινωνική ιδεολογία

Όλος ο κόσμος κατηγορεί τις μεγάλες ιδεολογίες που είχαν κατά την άποψη του μόνο και μόνο αρνητικές επιπτώσεις πάνω στην κοινωνία δίχως όμως να συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν και άλλες ιδεολογικές μορφές που αποτελούν κοινωνικά δόγματα. Μια από αυτές τις αμφιλεγόμενες μορφές είναι και ο οπορτουνισμός.

Φαινομενικά δεν είναι και τόσο αντιληπτός διότι συνδυάζεται εύστοχα με τον τοπικισμό και συνεπώς δεν ξεχωρίζει στο τοπικό επίπεδο. Επιπλέον προσφέρει πολλές δυνατότητες όσον αφορά στην έλλειψη θεωρητικής ιδεολογίας.

Με το πρόσχημα της μη καταπάτησης των απόψεων κάθε ατόμου, ο οπορτουνισμός παρουσιάζεται ως η βέλτιστη διπλωματική λύση της επιβίωσης ενός θεσμού. Δεν υπάρχει ποτέ πρωτοβουλία που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ύπαρξη του θεσμού εφόσον η τάση του είναι να καθορίζεται από την πλειοψηφία πριν από κάθε ψηφοφορία.

Ο οπορτουνισμός λειτουργεί με το μοντέλο του φύλλου πάνω στο ποτάμι: πάει όπου τον πάνε. Δεν υπάρχει καμμιά αντίσταση και συνεπώς κανένα πρόβλημα. Η εξέλιξή του είναι η ροή του ρεύματος.

Επιπλέον είναι νοητικά οικονομικός εφόσον ο οπορτουνισμός βασίζεται αποκλειστικά στη μίμηση του άλλου. Ως κινούμενος καθρέφτης, ο οπορτουνιστής ζει μέσα στον κόσμο της εικόνας. Το πλαίσιο του είναι καθαρά εικονικό και για τον ίδιο λόγο είναι και εντελώς πραγματικό διότι δεν προσφέρει τίποτα που να διαφέρει απ’ ό,τι υπήρχε.

Ακόμα και στην περίπτωση -σπάνια βέβαια- όπου υπάρχει μια υλοποίηση, το οπορτουνιστικό σύστημα έχει εξασφαλίσει ότι η ύπαρξη του έργου δεν ανατρέπει κανένα δεδομένο και συμβαδίζει απόλυτα με τη δογματική νοοτροπία της κοινωνίας.

Κανείς δεν μπορεί να στιγματίσει τον οπορτουνισμό διότι δεν αφήνει ποτέ το στίγμα. Πανταχού παρών διότι ανύπαρκτος στην ουσία, ο οπορτουνισμός είναι επαγγελματικός συμβιβασμός. Ως ρητορικό στοιχείο δεν δίνει αξία στην αλήθεια αλλά μόνο στην άποψη.

Ως συμβιβαστική αρχή δεν επιβαρύνεται από οποιαδήποτε ηθική. Με αυτά τα χαρακτηριστικά ο οπορτουνισμός είναι το ιδανικό όπλο της τοπικής αδράνειας. Με τον οπορτουνισμό δεν υπάρχει ανικανότητα εφόσον δεν υπάρχει καν βούληση δημιουργίας και όλα καθορίζονται εντροπικά.

Ένα άλλο από τα πολλαπλά κοινωνικά του προτερήματα είναι ότι δεν εμπεριέχει ανθρώπινα στοιχεία: όλα είναι απολύτως κοινωνικά, όλα είναι τυπικά. Ακόμα και η νομολογία δεν υπάρχει ως έννοια για τον οπορτουνισμό εφόσον όλα μπορεί ν’ αλλάξουν και να παραβιαστούν αν το θελήσει η κοινωνική μάζα.

Με άλλα λόγια, ο οπορτουνισμός ενισχύει τα αντανακλαστικά της μικρής κοινωνίας πολλαπλασιάζοντάς τα. Με αυτόν τον τρόπο προκαλεί την απόλυτη αδράνεια που εξασφαλίζει τη μη επιβίωση κάθε δημιουργικού στοιχείου. Το μόνο καλό για τους ανθρώπους είναι ότι ο οπορτουνισμός δεν παράγει ιστορία, μόνο λήθη.

Κοινωνική μίμηση - Ν. Λυγερός


Όπως και ο οπορτουνισμός, η μίμηση ως κοινωνικό εργαλείο επιτρέπει την επιβίωση δίχως τη χρήση δημιουργικών λύσεων. Μέσα σε έναν κόσμο που δεν ελέγχει το άτομο, αναπόφευκτα πρέπει να βρεθούν στρατηγικές επιβίωσης και μια από αυτές είναι η μίμηση και ειδικά η κοινωνική μίμηση. Η οποία αν και φαινομενικά παρουσιάζεται ως η έκφραση μιας ελεύθερης βούλησης, στην πραγματικότητα λειτουργεί μέσω της εξάρτησης. Διότι η μίμηση δεν γίνεται με όλα τα άτομα. Η μίμηση έχει ως πηγή τα άτομα που επηρεάζουν, αλλά και την κοινωνική αδράνεια.

Η πρώτη περίπτωση συσχετίζεται με την ιδέα της αλλαγής και η δεύτερη με εκείνη της σταθερότητας. Συνεπώς το άτομο βρίσκεται στα σύνορα δύο δεξαμενών έλξης ή μάλλον δύο κατηγοριών. 

Η πρώτη έχει έναν σημειακό ελκυστή ενώ η δεύτερη έχει έναν ελκυστή πολλαπλών διαστάσεων. Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρούμε το φαινόμενο της αλλαγής φάσης και της υστέρησης. 

Πιο συγκεκριμένα με την πρώτη ενεργοποιείται η μόδα ενώ με τη δεύτερη ασκείται η κοινωνική πίεση πάνω στο άτομο που επανέρχεται σε μια προηγούμενη επιλογή ή μη επιλογή αν ανήκει στο αρχικό πλαίσιο. 

Μια από τις επιπτώσεις αυτής της ανάλυσης είναι η εξήγηση τουλάχιστον η θεωρητική του φαινομένου που ονομάζουμε κοινή γνώμη που λειτουργεί μέσα στο πλαίσιο της κοινής λογικής η οποία βέβαια δεν ανήκει στη λογική. 

Η κοινή γνώμη διαμορφώνεται ελάχιστα αλλά και ριζοσπαστικά δίχως αυτό το ενδεχόμενο να σημαίνει ότι είναι κάτι το οριστικό. Κατά κάποιο τρόπο μάλιστα θα μπορούσαμε να πούμε ότι τίποτα δεν είναι οριστικό εκτός βέβαια από τη γενική αδράνεια. 

Είμαστε σε ένα πεδίο που λειτουργεί με τα πρότυπα των διαπραγματεύσεων δίχως συνεργασία. Πράγμα που δεν αποκλείει τις ισορροπίες του τύπου Nash

Η κοινωνική μίμηση ως στρατηγική επιβίωσης φαίνεται να πηγάζει από το βιολογικό υπόβαθρο και μοιάζει περισσότερο με ένα αντανακλαστικό φαινόμενο παρά με μια συνειδητή πράξη επιλεγμένη πάνω σε μια λογική βάση. 

Κατά συνέπεια δεν είναι αφελής η διερεύνηση ενός φυσικού μοντέλου όπως ο μαγνητισμός όπως προτάθηκε σχετικά πρόσφατα από Γάλλους ερευνητές. 

Επιπλέον η πολύπλοκη ιδέα του σπιν όταν ανήκει στον τομέα της κβαντικής φυσικής, γίνεται απλή μέσα στο πλαίσιο της κλασικής. Και επιτρέπει τη μοντελοποίηση της ατομικής τάσης. 

Κάθε σπιν ακόμα και ατομικό επηρεάζεται από τα σπιν γειτονικών ατόμων και ευθυγραμμίζεται με αυτά όταν ανήκουν στην ίδια δεξαμενή έλξης. Το ενδιαφέρον προέρχεται από την ύπαρξη μιας αντικειμενικής εξήγησης όσον αφορά στις απότομες αλλαγές. Μέσω της κριτικής μάζας, η αλλαγή φάσης μπορεί να είναι απότομη ακόμα και αν η γενική εξέλιξη είναι σχετικά αργή. 

Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και απλές εξελίξεις μπορεί να προκαλέσουν απότομες αλλαγές που παρουσιάζονται ως μη προβλεπόμενες ενώ στην πραγματικότητα μέσω του μοντέλου είναι αναμενόμενες.

  • Οι ειδικοί ξέρουν να δημιουργούν μόδες μέσω της κοινωνικής μίμησης ακόμα κι εκεί όπου όλα φαίνονται στατικά.

Σοφία Ντρέκου | Νίκος Λυγερός Λόγοι 

Δείτε και...


1186) Ο οπορτουνισμός ως κοινωνική ιδεολογία. Perfection 6 5 5/2005. L'opportunisme en tant qu'idéologie sociale. Opportunism as a Social Ideology. 
1231) Κοινωνική μίμηση. Perfection 6 6 6/2005. Mimétisme social. Social mimetism.



Νίκος Λυγερός, N. Lygeros by S. Drekou 12 Ιανουαρίου · ιφιγένεια γεωργιάδου: Στις εσωτερικές αντιστάσεις τις καθυποτάξεις τις αποσχιστικές διατάξεις ...η πορεία του πνεύματος...πρωτοτυπεί αναζωογονεί και υπάρχει πέρα από κάθε αναμονή άνωθεν διαταγής και πειθήνιας υποταγής σε ότι λέει η δύναμη εκείνη που αγνοεί προσβάλλει εκμηδενίζει την προσωπική γαλήνη.. 12 Ιανουαρίου στις 8:14 μ.μ.·